Μέλι και Φυτοφάρμακα

Το μέλι είναι ένα αγαπημένο φυσικό γλυκαντικό που έχει κερδίσει την εκτίμηση πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ανησυχίες που έχουν προκύψει σχετικά με την ασφάλεια του μελιού, ειδικά σε σχέση με τη χρήση φυτοφαρμάκων. Ένας αστικός μύθος που κυκλοφορεί είναι ότι οι μέλισσες δεν συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε την αλήθεια πίσω από αυτόν τον μύθο και θα αναλύσουμε την πιθανή παρουσία φυτοφαρμάκων στο μέλι. Επίσης, θα εξετάσουμε τις πιστοποιημένες πηγές μελιού και τις διαδικασίες που ακολουθούνται για την εξασφάλιση της ποιότητας του.

Ο μύθος ότι οι μέλισσες δεν συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα

Ένας πολύ διαδεδομένος μύθος είναι ότι οι μέλισσες αποφεύγουν να συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτα αληθές. Οι μέλισσες είναι πολύ αποτελεσματικές συλλέκτριες και μπορούν να επισκεφθούν μεγάλο αριθμό λουλουδιών κατά τη διάρκεια μιας μόνο πτήσης. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει μια πιθανότητα να συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα.

Επιπλέον, οι μέλισσες δεν μπορούν να διακρίνουν αν ένα λουλούδι έχει ψεκαστεί ή όχι με φυτοφάρμακα. Το μόνο που τις ενδιαφέρει είναι ο νέκταρ που περιέχεται στο λουλούδι. Οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ και το μεταφέρουν στην κυψέλη τους για να το μετατρέψουν σε μέλι. Έτσι, αν ένα λουλούδι έχει ψεκαστεί με φυτοφάρμακα, οι μέλισσες μπορεί να συλλέξουν το νέκταρ από αυτό και να το φέρουν πίσω στην κυψέλη τους.

Παρουσία φυτοφαρμάκων στο μέλι

Η παρουσία φυτοφαρμάκων στο μέλι είναι μια πιθανή πραγματικότητα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Όταν οι μέλισσες συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα, μπορεί να συνυπάρχουν μικρές ποσότητες αυτών των χημικών ουσιών στο νέκταρ και, κατά συνέπεια, στο μέλι. Ωστόσο, οι ποσότητες αυτές είναι συνήθως τόσο μικρές που δεν αποτελούν κίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών.

Το 75% των δειγμάτων μελιού περιέχει νεοκοτινοειδή φυτοφάρμακα

Τρία στα τέσσερα δείγματα μελιού (75%) και από τις έξι ηπείρους της Γης βρέθηκαν να περιέχουν νεοκοτινοειδή φυτοφάρμακα, αν και σε ποσότητες εντός των ορίων ασφαλείας για τη διατροφή των ανθρώπων. Όμως το πρόβλημα φαίνεται να είναι πιο σοβαρό για τις μέλισσες.

Τα εν λόγω ευρέως χρησιμοποιούμενα παρασιτοκτόνα, που θεωρούνται πιο φιλικά στο περιβάλλον σε σχέση με αντίστοιχα παλαιότερης γενιάς αγροχημικά προϊόντα, έχουν κατηγορηθεί ότι κάνουν κακό στις μέλισσες. Η νέα διεθνής επιστημονική έρευνα βρήκε ότι στο ένα τρίτο των μελιών (34%) η ποσότητα των νεοκοτινοειδών είναι αρκετή για να βλάψει τις μέλισσες.

Τρία στα τέσσερα μέλια σε όλο τον κόσμο περιέχουν νεοκοτινοειδή φυτοφάρμακα, αλλά εντός των ορίων διατροφικής ασφαλείας για τους ανθρώπους (όχι όμως και για τις μέλισσες)

Στο 30% των μελιών βρέθηκε ένα νεοκοτινοειδές, ενώ σχεδόν στα μισά μέλια (45%) ανιχνεύθηκε ένα «κοκτέιλ» από δύο ή περισσότεερα διαφορετικά νεοκοτινοειδή. Το 10% των μελιών περιείχαν τέσσερις ή πέντε τέτοιες ουσίες.

Τα νεοκοτινοειδή εμφανίσθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και σήμερα αποτελούν το ένα τρίτο περίπου της παγκόσμιας αγοράς παρασιτοκτόνων φυτοφαρμάκων. Ονομάσθηκαν έτσι, επειδή βασίζονται στη χημική δομή της νικοτίνης, ενώ η προστατευτική δράση τους οφείλεται στο ότι επιτίθενται στο κεντρικό νευρικό σύστημα των καταστροφικών για τα φυτά εντόμων και άλλων παρασίτων, προκαλώντας τους παράλυση και θάνατο. Οι μέλισσες απορροφούν τα νεοκοτινοειδή μαζί με τη γύρη και το νέκταρ των φυτών.

Η χρόνια επίπτωση των νεοκοτινοειδών στις μέλισσες και στα άλλα έντομα που κάνουν την πολύτιμη εργασία της επικονίασης των φυτών, αποτελεί θέμα επιστημονικής έρευνας και διαμάχης εδώ και χρόνια. Ορισμένες μελέτες έχουν συσχετίσει τα εν λόγω φυτοφάρμακα με τη μείωση του πληθυσμού και την επιδείνωση της υγείας των μελισσών.

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή βιολογίας Έντουαρντ Μίτσελ του ελβετικού Πανεπιστημίου του Νοϊσατέλ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, ανέλυσαν 198 τυχαία επιλεγμένα δείγματα μελιού από τοπικούς παραγωγούς σε όλες τις ηπείρους πλην της Ανταρκτικής (όπου δεν υπάρχουν μελίσσια!).

Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις νεοκοτινοειδών βρέθηκαν στα μέλια της Βόρειας Αμερικής (στο 86% των δειγμάτων), της Ασίας (80%) και της Ευρώπης (79%), όπου τα εν λόγω φυτοφάρμακα έχουν εν μέρει απαγορευθεί από το 2013. Η μικρότερη περιεκτικότητα διαπιστώθηκε στα μέλια της Νότιας Αμερικής (57%). Βρέθηκαν ίχνη των εν λόγω χημικών ουσιών ακόμη και σε μέλια από απομακρυσμένα μέρη, όπως νησιά στη μέση του Ειρηνικού ωκεανού.

Οι επιστήμονες καθησύχασαν ότι τα ευρήματά τους δεν πρέπει να ανησυχήσουν όσους τρώνε μέλι. Σύμφωνα με τον Μίτσελ, «η μεγάλη πλειονότητα των δειγμάτων που μελετήσαμε, δεν αντιπροσωπεύει τον οποιονδήποτε κίνδυνο για τους καταναλωτές».

«Τα νεοκοτινοειδή είναι αρκετά κάτω από το όριο, συνεπώς νομίζω ότι δεν αποτελούν σημαντική πηγή ανησυχίας για τη δημόσια υγεία», δήλωσε στο BBC ο λέκτορας αγροοικολογίας Αλεξάντρ Αεμπί του ίδιου ελβετικού πανεπιστημίου.

«Θα έπρεπε να τρώμε πάρα πολύ μέλι και άλλα προϊόντα με τις ίδιες ουσίες για να υπάρξει κάποια επίπτωση, αλλά νομίζω ότι η μελε΄τη μας είναι μια προειδοποίηση για την ενεργοποίηση της αρχής της προφύλαξης. Έχει διαπιστωθεί ότι τα νεοκοτινοειδή δημιουργούν ενδοκρινικές διαταραχές στις μέλισσες, οπότε ποιός ξέρει», είπε, αλλά πρόσθεσε: «Το δικό μου μέλι (σ.σ. είναι και ερασιτέχνης μελισσοκόμος) περιέχει ίχνη τριών νεοκοτινοειδών, παρόλα αυτά το τρώω και το δίνω στα παιδιά μου».

Εκπρόσωποι των παραγωγών των νεοκοτινοειδών αντέτειναν ότι αφενός είναι αδύνατο να εξαχθούν συμπεράσματα από μια έρευνα με τόσο μικρό αριθμό δειγμάτων και αφετέρου ότι η παρουσία ιχνών των εν λόγω ουσιών δεν αποτελεί από μόνη της πηγή ανησυχίας, καθώς οι ποσότητες είναι πολύ μικρές και πολύ κάτω από τα όρια ασφαλείας για τους ανθρώπους.

Οι παραγωγοί μελιού επιβάλλουν αυστηρά πρότυπα και διαδικασίες για να διασφαλίσουν την ποιότητα του μελιού τους.  Επιπλέον, κατά την επεξεργασία του μελιού, πρέπει να γίνονται αυστηροί έλεγχοι για την παρουσία υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων και οποιοδήποτε μέλι που δεν πληροί τα πρότυπα απορρίπτεται.

Πιστοποιημένες πηγές μελιού

Για να διασφαλίσετε ότι το μέλι που καταναλώνετε είναι ασφαλές και ποιοτικό, είναι σημαντικό να επιλέξετε πιστοποιημένες πηγές μελιού. Οι πιστοποιήσεις όπως η Βιολογική Καλλιέργεια και η ISO 22000 είναι ένας τρόπος να διασφαλιστεί η ποιότητα του μελιού.

Συμπεράσματα

Ο μύθος ότι οι μέλισσες δεν συλλέγουν νέκταρ από λουλούδια που έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα δεν είναι απολύτως αληθής. Οι μέλισσες μπορούν να συλλέξουν νέκταρ από τέτοια λουλούδια και να το μετατρέψουν σε μέλι.